Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra Orta Asya’da ekonomik gelişmişlik düzeyi oldukça düşük olan ülkelerde, insanlar iş imkanları için genellikle Rusya’yı seçiyordu. Ancak Rusya’da artan yabancı düşmanlığı, yüksek çalışma izni ve ulaşım maliyeti nedeniyle, Orta Asyalı göçmenler bölgenin en zengin ülkesi olan Kazakistan’a yöneliyor.
Orta Asya’da ekonomik gelişmişlik düzeyi oldukça düşük olan ülkelerde insanlar iş imkanları için Rusya yerine bölgenin en zengin ülkesi Kazakistan’a yönelmeye başladı. Koronavirüs salgını sırasında artan uçak bileti fiyatları ve Rusya’daki yüksek çalışma izni maliyeti, ülkedeki yabancı düşmanlığı, Orta Asya’dan birçok göçmeni Kazakistan’da iş aramaya zorladı. Azatlık Radyosu’nun haberine göre, Kazakistan, çoğu yerel sakinin yapmak istemediği ağır fiziksel işleri yapmayı kabul eden göçmen işçileri, kabul etmeye hazır görünüyor. Kazakistan’ın bazı bölgeleri, komşu ülkelerden gelen göçmenlerin yol masraflarını bile karşılıyor.
Mayıs ayında ülkenin batısında yer alan Atyrau bölgesindeki yetkililer tarım sektöründe çalışmak üzere Özbekistan’dan 600 kişi getirdi. Bir ay önce de Atırau yönetimi sokak temizlikçisi olarak çalışacak 70 Özbek göçmeni getirmek için özel charter seferi düzenledi. Atırau, Kazakistan’ın diğer birçok bölgesi gibi, pandemi nedeniyle sınırların kapatıldığı ve göçmenlerin ülkeye giremediği 2020’de ciddi işgücü sıkıntısı ile karşı karşıya kaldı.
Atyrau’daki sokak temizlikçileri ayda yaklaşık 330 dolar kazanıyor ve belediye işçisi olarak ek haklara sahipler. Yerel basına göre, tarım sektöründe çalışan göçmenler ayda yaklaşık 235 dolar alıyor. Bu, insanların benzer işler için çok daha az para aldığı Özbekistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Türkmenistan’dan gelen göçmen işçiler için kötü bir maaş değil. Bu ülkelerde işsizlik 1990’lardan beri ciddi bir sorun olmuştur.
Rusya, Sovyetler Birliği’nin dağılmasından bu yana milyonlarca Orta Asya göçmen işçisinin ana istikametiydi. SSCB’nin dağılmasından sonraki ilk yıllarda, para kazanmak için Kazakistan’a giden insan sayısı çok daha azdı. Ancak bu sayı, Rusya’nın ekonomik bir gerileme ve rublenin ani çöküşüyle karşı karşıya kaldığı 2014’ten bu yana istikrarlı bir şekilde arttı. Devalüasyon, pratikte, göçmenlerin para birimi cinsinden önemli ölçüde daha az para kazanmaya ve evlerine daha az para göndermeye başladığı anlamına gelir.
Resmi istatistiklere göre, Kazakistan’daki Özbek göçmen işçi sayısı son beş yılda en az on kat arttı. Pandemiden önce Orta Asya’dan yaklaşık bir milyon göçmen Kazakistan’da çalışıyordu. Bunların önemli bir kısmının vizesiz seyahatten yararlanarak vergi ödemekten kaçınıp yasa dışı olarak özel sektörde çalıştığı için kesin sayıları artık bilinmediği kaydedildi. Kazakistan’daki göçmen işçilerin büyük bölümünün Özbekistan’dan gelen göçmenler olduğu ve bazı kaynaklara göre, pandemiden önce sayılarının yaklaşık 360 bin olduğu belirtilirken, Özbekistan Ekonomik Kalkınma ve Yoksulluğu Azaltma Bakanlığının verilerine göre koronavirüs salgınına rağmen Kazakistan’da ocak ayında yaklaşık 209 bin 300 Özbekistan vatandaşı bulunuyordu.
35 BİN KIRGIZ VATANDAŞI KAZAKİSTAN’A GİRİŞ YAPTI
İkinci büyük grup ise Kırgızistan’dan gelen göçmenlerdir. Ocak ayında, Kırgızistan devlet göç servisi, Avrasya Ekonomik Birliği’nin (AEB) bir üyesi olan Kazakistan’da yaklaşık 35 bin Kırgızistan vatandaşının çalıştığını bildirdi. AEB üyesi bir devletin vatandaşları olarak Kırgızistan vatandaşları Kazakistan’da yasal olarak yaşayabiliyor ve çalışabiliyor. Tacikistan’ın resmi istatistiklerine göre, bu ülkenin yaklaşık 14 bin vatandaşı pandemi öncesinde Kazakistan’da çalışıyordu. Kapalı Aşkabat bu tür bilgileri yayımlamadığı için Kazakistan’da çalışan Türkmen vatandaşlarının sayısı hakkında veri yok.
Orta Asyalı göçmen işçiler, Kazakistan ile olan mantalite yakınlığı, dil ve kültür benzerliği, çalışma izninin nispeten daha kolay alınabilmesi nedeniyle Kazakistan’ın çalışmak için daha cazip hale geldiğini belirtiyor. Örneğin Rusya’da çalışma izni almak isteyen göçmenin Rus dili ve tarihi sınavından geçmesi gerektiği, Kazakistan’da ise böyle bir zorunluluğun olmadığı ifade edildi.
RUSYA’DA GÖÇMENLERE YÖNELİK NEFRET SUÇLARI ARTTI
Göçmen işçilerin Rusya yerine Kazakistan’a yönelmesinin ana nedenlerinden biri de ülkedeki yabancı düşmanlığı ve nefret nedenli suçlar. Basın ve insan hakları kuruluşları ölümle sonuçlananlar da dahil olmak üzere Rusya’daki göçmenlere yönelik çok sayıda saldırı olaylarının meydana geldiğini kaydediyor. Rus yetkililer de, halkın göçmen işçilere yönelik tutumlarının son yıllarda ciddi şekilde kötüleştiğini kabul ediyor. Rusya Devlet Başkanlığı Ofisi Başkan Yardımcısı Magomedsalam Magomedov, yer el basına yaptığı açıklamada, yapılan araştırmaya göre 2020’de ankete katılan her 4 Rus vatandaşından birinin göçmenlere karşı olumsuz yaklaştığını belirttiğini kaydetti.