TRT HABER'den Ayşe Şimşek, Kumuk Türklerini Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Çetin Pekacar ile konuştu.
Kumuk Türklerinin, bugün büyük çoğunluğu Rusya'ya bağlı Dağıstan Özerk Cumhuriyeti'nde, geriye kalan kısmı Çeçen ve Osetya Özerk Cumhuriyetlerinde yaşıyor.
Kumukların bir kısmı, Çarlık Rusyası'nın Kuzey Kafkasya'yı istilası yıllarında ve bilhassa Şeyh Şamil'in esir düşmesinden sonra Osmanlı Devleti'ne sığındı. Kumuk Türkleri Türkiye'de Tokat'ın Üçgözen ve Kuşoturağı, Sivas'ın Yavu köyünde yaşıyorlar.
Prof. Dr. Çetin Pekacar, Kumuk Türklerinin, Kuzey Kafkasya'daki Kumuk ovasının ve Dağıstan'ın dağlık kesiminin yerli halklarından olduğunu söylüyor:
"Etnik bakımdan Kıpçak ve Oğuz boylarının bu sahada kaynaşmasından meydana geldikleri ileri sürülen Kumuk Türklerinin dillerindeki Kıpçak ve Oğuz grubu özellikleri bu görüşü destekliyor."
Kumuk bilim adamları Kumukları, Hazar Devleti'nin kurucuları olarak gösteriyor. Hazar Devleti'nin son başkenti Semender, Kumuk ülkesi sınırları içindeydi.
Prof. Dr. Çetin Pekacar Kumuklar ve Hazar Devleti ilişkini şu sözlerle anlatıyor:
"Kumuklar arasında yayılmış olan "Anci-name", "Derbent-name", "Karabudaxkent-name" adlı tarihî âbideler, Hazar Devleti devrinden bahseder. Hatta, Hazarlar arasında yaşamış olan Ebu Hamid el-Garnati”nin tespit ettiği ve Hazar sözü dediği bütün kelimeler bugün Kumuk Türklerince kullanılıyor."
Kumuk Türkleri, 1594 yılından itibaren başlayan Rus saldırılarına ve işgal hareketlerine karşı, diğer Müslüman Kafkas kavimleriyle birlikte 19. yüzyılın ikinci yarısına kadar kahramanca direndi. Ancak Şeyh Şamil'in 1859'da esir edilmesiyle Dağıstan ve diğer Kafkas bölgeleri hızla Rusların eline geçmeye başladı.
Rus Çarlığının 1917”de yıkılması sırasında Rusya'da meydana gelen iç karışıklıkta hürriyet ve istiklalleri için ayaklanan Kuzey Kafkasya Türk ve Müslüman camiası içinde Kumuklar yine ön safta yer aldı.
Osmanlı Devleti'nin desteğiyle Dağıstan, 11 Mayıs 1918'de Dağıstan ve Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti adı altında bağımsızlığını ilan etti.
Osmanlı Devleti'nin Harbiye Nazırı Enver Paşa'nın emriyle ve tamamen Müslümanlardan oluşan Kafkas İslam Ordusu, kargaşa içinde bulunan Azerbaycan ve Dağıstan'ı Rus işgalinden kurtararak bağımsızlıklarını ilan etmelerine yardımcı olmak, Kafkasya'da bulunan askerlere eğitim ve silah desteği vermek amacıyla kuruldu.
Akademik çalışmalar yapmak üzere Dağıstan'a giden Çetin Pekacar, 90-100 yaşlarındaki bir Kumuk Türkü teyzenin Kafkas İslam Ordusu askeriyle yaşadığı olayı dinlerken ağladığını anlattı:
"Kafkas İslam Ordusu önce Bakü'ye girdi, Bakü'yü kurtardı. Ardından bir grup askeri Dağıstan'a gönderildi. Ermeniler Dağıstan'daki Türklere de Müslümanlara da zulüm yapıyor. Kumuk halkı, Türk askerlerini evlerine almış. Bu yaşlı ninemizin evine gelen asker potinini çıkartmış, askerin parmakları et olmuş, hepsi birbirine yapışmış. Asker ninemize demiş ki 'Anneciğim, 15 gündür sizi kurtarmak için yürüyoruz.'"